Δίκτυο Δήμων Π.Ε. Νήσων Αττικής
Η παρούσα είναι η έκθεση ανταλλαγής τεχνογνωσίας, της 4ης εκπαιδευτικής επίσκεψης που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Διακρατικής Συνεργασίας “Smart Village Leader Network” που υλοποιεί η ΟΤΔ «Δίκτυο Συνεργασίας Δήμων ΠΕ Νήσων Αττικής», στο πλαίσιο του Μέτρου 19.3 του τοπικού προγράμματος LEADER/CLLD 2014-2020 «Πολιτισμός και Περιβάλλον Εν Πλω», αποτελώντας παραδοτέο της Κοινής Δράσης 1: Επισκέψεις Ανταλλαγής Τεχνογνωσίας.
Εισαγωγή
Οι επισκέψεις αποτελούν αντικείμενο (συγκεκριμένα της δράση Β1.2) του διακρατικού σχεδίου “Smart Villages Leader Network”, το οποίο ξεκίνησε στο Ellivuori της Φινλανδίας, στις 5-7/2/2019, και αφορούσε την ανάπτυξη του πανευρωπαϊκού δικτύου Smart villages, τον καθορισμό του χαρακτήρα, των εργαλείων και των λεπτομερειών του, καθώς και τη διερεύνηση χρηματοδοτήσεων για την υλοποίηση δράσεων.
Η ΟΤΔ Δίκτυο Συνεργασίας Δήμων ΠΕ Νήσων Αττικής, συμμετέχει με την ιδιότητα του εθνικού συντονιστή εταίρου, στην υλοποίηση του Σχεδίου Διακρατικής Συνεργασίας με τίτλο “Smart Villages Leader Network”, που υλοποιείται σε δύο φάσεις, την προπαρασκευαστική και την κύρια.
Στο Σχέδιο προβλέπονται τέσσερις επισκέψεις στην περιοχές των εταίρων. Η παρούσα αποτελεί την έκθεση της 4ης επίσκεψης, αφού έχουν προηγηθεί οι άλλες δύο που η μεν πρώτη οργανώθηκε στην Σκωτία στις 20 – 22 Νοεμβρίου 2019, η δεύτερη με την ευθύνη της διοργάνωσης της ΟΤΔ Δίκτυο Συνεργασίας Δήμων ΠΕ Νήσων Αττικής στον Πόρο στις 4, 5 και 6 Οκτωβρίου 2022 (περίοδος COVID) και η τρίτη στην Λετονία στο διάστημα από τις 5 – 8 Απριλίου 2022.
Στην έκθεση παρουσιάζονται απολογιστικά οι διαδικασίες που τηρήθηκαν και οι ενέργειες που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο της επίσκεψης ανταλλαγής τεχνογνωσίας στην Φινλανδία, αναδεικνύοντας την εκπαιδευτική επίσκεψη, τη συνεργασία και την ανάδειξη.
Χώρα: Φινλανδία
Φορέας: LAG Kantri & LAG Pirkan Helmi
Περιοχή: Tampere, Valkeakoski, Kuohenmaa, Raudanmaa, Luopioinen, Lastunen, Kurki Eco Village και Nuutajärvi Glass Village
Ημερομηνία: 7 – 8 Σεπτεμβρίου 2022
Εταιρική Σχέση Διακρατικής Συνεργασίας
Στο Σχέδιο συμμετέχουν ως εταίροι, συνολικά εφτά (7) ΟΤΔ από 4 ευρωπαϊκές χώρες, με την ΟΤΔ «Kantri Ry» (Φινλανδία) να έχει οριστεί ως η Συντονίστρια του Σχεδίου (project leader). Οι λοιποί συμμετέχοντες εταίροι είναι ακόμη μία (1) ΟΤΔ από την Φινλανδία, η ΟΤΔ Δίκτυο Συνεργασίας Δήμων ΠΕ Νήσων Αττικής – Ελλάδα, μία (1) ΟΤΔ από το Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία) και τρεις (3) ΟΤΔ από την Λετονία, οι οποίες λειτουργούν υπό την εθνική τους αρχή ως μία ομάδα.
Στο πλαίσιο του Σχεδίου υλοποιούνται κοινές και τοπικές δράσεις, με τις κοινές να προβλέπουν κυρίως ανταλλαγές τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών μέσω των επισκέψεων και τις τοπικές να αφορούν στην εκπόνηση του έξυπνου επιχειρησιακού σχεδίου, τη διοργάνωση συνεδρίου με κεντρικό θέμα τα έξυπνα χωριά, καθώς και δράσεις προβολής και ενημέρωσης.
Μεθοδολογία και διαδικασία υλοποίησης ενέργειας
Στο πλαίσιο των κοινών δράσεων της κυρίως φάσης προβλέπεται η ανταλλαγή τεχνογνωσίας και η ανάπτυξη «καλής πρακτικής», συμπεριλαμβανομένης της προβολής σε επίπεδο ανάπτυξης της κάθε περιοχής, με συναντήσεις μεταξύ των εταίρων – μελών του Σχεδίου, τα επονομαζόμενα «ταξίδια μάθησης» – “study trips”, εκπαιδευτικές επισκέψεις.
Στις επισκέψεις αυτές που προβλέπονται σε όλες τις συνεργαζόμενες περιοχές, η ΟΤΔ που φιλοξενεί τους υπόλοιπους εταίρους, διοργανώνει μικρές παρουσιάσεις της υφιστάμενης κατάστασης της κάθε περιοχής που αποτελούν τεχνογνωσία αυτής και Καλή Πρακτική, για αξιοποίηση από τους λοιπούς εταίρους του Σχεδίου. Οι χώρες που επισκέπτονται, αποτελούνται από γκρουπ των 10-15 ατόμων και η σύνθεσή τους είναι άτομα «δικαιούχοι» από διάφορους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας της περιοχής που αφορά η τοπική στρατηγική, π.χ. αγρότες, έμποροι, σύλλογοι, πολιτικά πρόσωπα κ.ο.κ.
Το θέμα ή τα θέματα που καλύπτει κάθε τέτοια διοργάνωση, αποφασίζεται από την διοργανώτρια χώρα και, ενδεικτικά, μπορεί να είναι:
• Ψηφιακές λύσεις για πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες.
• Ανάπτυξη τοπικών επιχειρηματικών κόμβων για την υποστήριξη μικρών επιχειρήσεων (business hubs).
• Kαινοτόμες πρακτικές για την υιοθέτηση περιβαλλοντικών και κλιματικών μέτρων σε συνδυασμό με οικονομική και κοινωνική σταθερότητα.
• Έξυπνες στρατηγικές υποστήριξης της τοπικής οικονομίας (Τουρισμός, αγροτική παραγωγή και τυποποίηση, προώθηση τοπικών προϊόντων).
• Έξυπνες λύσεις αντιμετώπισης της δυσκολίας πρόσβασης σε δημόσιες υπηρεσίες (υγεία, κοινωνικές υπηρεσίες, εκπαίδευση, συγκοινωνία) μέσω ψηφιακών και κοινωνικών καινοτομιών.
Στις εκπαιδευτικές επισκέψεις συμμετέχουν άτομα που εκπροσωπούν ομάδες – στόχο, αποτελούμενοι από τοπικούς φορείς διαφόρων κατηγοριών. Το Σχέδιο έχει στόχο να προσφέρει σημαντική προστιθέμενη αξία σε κάθε Ομάδα-στόχο, ως εξής:
1. Τοπικές αρχές: το έργο αποσκοπεί στην αναγνώριση και προώθηση της ταυτότητας της περιοχής, στην ανταλλαγή πρακτικών και στην ευρεία γνώση των προβλημάτων των μόνιμων κατοίκων των μικρών περιοχών.
2. Παραγωγοί- έμποροι κ.λπ.: το έργο αποσκοπεί στην ενίσχυση των τοπικών επιχειρήσεων (παραγωγών – εμπόρων κ.λπ.) μέσω της ανταλλαγής τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών, ώστε να αναπτύξουν τις ήδη υπάρχουσες επιχειρήσεις ή να δημιουργήσουν νέες.
3. Τουριστικές επιχειρήσεις: το έργο στοχεύει στο να ενθαρρυνθούν οι επιχειρηματίες και να διερευνηθούν δράσεις διεύρυνσης του τουριστικού προϊόντος.
4. Τοπικές κοινότητες: το έργο στοχεύει στην ενημέρωση και την ενεργοποίηση της τοπικής κοινότητας, για την ουσιαστική συμμετοχή της στον σχεδιασμό για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.
Διαδικασίες και προγραμματισμός εκπαιδευτικής επίσκεψης
Σύμφωνα με τις αναφορές στο Φάκελο Σχεδίου Συνεργασίας για τη δράση 1. Επισκέψεις ανταλλαγής τεχνογνωσίας (study trips), προβλέπεται ότι κάθε ΟΤΔ θα οργανώσει μία επίσκεψη ανταλλαγής τεχνογνωσίας με στόχο την παρουσίαση στους λοιπούς εταίρους των επιτυχημένων έξυπνων πρακτικών που έχουν υλοποιηθεί στην περιοχή της. Στόχος είναι η διοργάνωση ενός study trip ανά έξι μήνες, σε διαφορετική χώρα.
Η 3η επίσκεψη οργανώνεται έξι μήνες μετά την υλοποίηση της 2ης εκπαιδευτικής επίσκεψης των εταίρων στην Ελλάδα.
Με βάση τη σχετική επικοινωνία η διοργάνωση περιέλαβε την επίσκεψη στις περιοχές του Tampere, Valkeakoski καθώς και τα πρότυπα χωριά που επιλέχθηκαν στη Φινλανδία (Kuohenmaa, Raudanmaa, Luopioinen, Lastunen, Kurki Eco Village και Nuutajärvi Glass Village)
Συνολικά πενήντα δύο (52) εκπρόσωποι από τις συμμετέχουσες χώρες, συναντήθηκαν στην περιοχή των Ομάδων Τοπικής Δράσης (ΟΤΔ) Kantri και Pirkan, γνωρίζοντας πρακτικές που αποτελούν έξυπνες λύσεις των φινλανδικών χωριών.
Το Δίκτυο εκπροσωπήθηκε από αποστολή δεκατριών (13) ατόμων, αποτελούμενη από δικαιούχους του Τοπικού Προγράμματος, εκπροσώπους φορέων και συλλόγων της περιοχής παρέμβασης, αλλά και στελέχη του Δικτύου.
Η Εκπαιδευτική επίσκεψη
Πρώτη ημέρα, Άφιξη στον εκπαιδευτικό χώρο Pappilanniemi Course Centre – Γνωριμία
Η πρώτη ημέρα στις 06-09-2022, αφορούσε κυρίως την προσαρμογή στο χώρο και την πρώτη γνωριμία με όλα τα μέλη των ΟΤΔ. Έτσι, μετά την άφιξη στο Pappilanniemi Course Centre στο Valkeakoski, από το αεροδρόμιο Tampere-Pirkkala, και την ενημέρωση σχετικά με την λειτουργία του κέντρου, οι 52 συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε ομάδες και κατευθύνθηκαν προς το δάσος όπου είχε οργανωθεί μια διαδραστική διαδικασία γνωριμίας της Φινλανδικής κουλτούρας και καθημερινότητας, για τη γνωριμία και την εξοικείωση στο χώρο μέσω παιχνιδιού σε ομάδες που ακολουθούσαν διαδρομή ερωταπαντήσεων μέσα στο δάσος.
Το Pappilanniemi Course Centre είναι εκπαιδευτικό κέντρο το οποίο διαθέτει υποδομές φιλοξενίας και εστίασης για ομάδες που οργανώνουν σχετικές εκδηλώσεις εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά και γενικότερα χώρος παροχής τουριστικών υπηρεσιών.
Χωροθετείται στην όχθη της λίμνης Vanajavesi, παρέχοντας τη δυνατότητα της χρήσης του χώρου σάουνας, που αποτελεί παραδοσιακή φινλανδική δραστηριότητα και την άμεση πρόσβαση στην παραλία στη λίμνη, όπου παρέχονται υποδομές για ήπια βαρκάδα.
Με την ολοκλήρωση του προγράμματος της 1ης μέρας, η ελληνική ομάδα συσκέφθηκε με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του έργου, την περαιτέρω γνωριμία και τις μέχρι τότε εντυπώσεις.
Δεύτερη ημέρα: Εκδήλωση και εκπαιδευτικές επισκέψεις παρουσίασης των έξυπνων χωριών στη Φινλανδία
Το πρόγραμμα της δεύτερης ημέρας (07-09-2022) περιελάμβανε τις παρουσιάσεις και τις εκπαιδευτικές επισκέψεις στα έξυπνα χωριά, όπως έχουν παρουσιαστεί μέσα από την ΟΤΔ. Πιο ειδικά στην πρωινή εκδήλωση παρουσιάστηκαν θέματα σχετικά και πιο ειδικά:
1. Έξυπνα χωριά και αγροτική ανάπτυξη στη Φινλανδία, από την κα Marianne Selkäinaho, ανώτερη αξιωματούχο Αγροτικών Υποθέσεων στο Υπουργείο Γεωργίας και Δασών της Φινλανδίας.
2. Σχεδιάζοντας για τη διπλή μετάβαση στην περιοχή του Τάμπερε: Τι υπάρχει για τα έξυπνα χωριά; από τον κ. Petri Räsänen, Διευθυντή Καινοτομίας και Προοπτικής Διερεύνησης του Δημοτικού Συμβουλίου Τάμπερε.
Το δίκτυο των έξυπνων χωριών στη Φινλανδία παρουσιάστηκε από τον Mr Jani Hanhijärvi, εκπρόσωπο της περιφερειακής ένωσης Pirkan Kylät ry.
Γνωριμία με τη διακρατική συνεργασία για τα έξυπνα χωριά από τις Ms Minna Kivimäki και Ms Juuliska Seikola, εκπρόσωποι της ΟΤΔ Leader Ravakka (LAG).
Με τη λήξη της εκπαίδευσης ακολούθησαν οι εκπαιδευτικές επισκέψεις και παρουσιάσεις στα εξής:
Στο χωριό Kuohenmaa Kangasala που κατοικούν περίπου 200 κάτοικοι, υπάρχει κτίριο ιδιοκτησία του Δήμου, όπου ο τοπικός σύλλογος του χωριού είναι μακροχρόνιος μισθωτής. Το κτίριο είχε λειτουργήσει ως σχολική μονάδα για περισσότερα από εκατό χρόνια και αποτελεί χώρο συγκέντρωσης των κατοίκων μέσω του τοπικού συλλόγου από τις αρχές της δεκαετίας του ’70. Στο κτίριο η θέρμανση εξασφαλιζόταν από σύστημα θέρμανσης με πετρέλαιο. Για το σύλλογο το βασικό θέμα που έπρεπε να επιλυθεί ήταν: τι θα μπορούσε να είναι γίνεται για εξοικονόμηση χρημάτων για άλλες δραστηριότητες και επίλυση η θέρμανση του κτιρίου πιο βιώσιμη και οικολογικό τρόπο;
Κατόπιν μελέτης, για την επίλυση του προβλήματος σε σχέση με τη θέρμανση, επιλέχθηκε η χρήση της γεωθερμίας ως καθαρή πρόταση και λύση.
Το νέο σύστημα θέρμανσης εγκαταστάθηκε το 2020 και το ένα τρίτο του κόστους της επένδυσης καλύφθηκε από τη χρηματοδότηση Leader. Για τις κατασκευές παρασχέθηκε από τους κατοίκους επαγγελματίες της κατηγορίας, που ζουν στο χωριό Kuohenmaa, εθελοντική εργασία που αφορούσε στην απομάκρυνση του παλιού συστήματος θέρμανσης πετρελαίου, στις εκσκαφές και στις ηλεκτρολογικές εργασίες από οι επαγγελματίες
Απολογιστικά κάνοντας τις σχετικές μετρήσεις διαπιστώθηκε ότι ο στόχος της μείωσης του κόστους θέρμανσης επετεύχθη. Αρχικά όλοι οι υπολογισμοί γίνονταν με Τιμές πετρελαίου 2019, όπου δεδομένου ότι η τιμή από τότε είχε σχεδόν διπλασιαστεί, διαπιστώθηκε εξοικονόμηση ετήσιου κόστους θέρμανσης κάποιων χιλιάδων ευρώ, ενώ και ο χρόνος απόσβεσης της επένδυσης μειώθηκε στα τέσσερα χρόνια. Επίσης, το αποτύπωμα άνθρακα έχει μειωθεί δραματικά.
Στη συνέχεια στο χώρο, διοργανώθηκαν 150-200 εκδηλώσεις, αφού ο σύλλογος του χωριού Kuohenmaa ανέπτυξε έναν έξυπνο τρόπο για να εξασφαλίσει χρήματα ώστε να συντηρηθεί ο χώρος της κοινότητας και να μπορεί να οργανώνει δραστηριότητες. Από το 2016 το θερινό θέατρο Kuohenmaa οργανώνει με την θεατρική ομάδα της κοινότητας παραστάσεις κάθε καλοκαίρι και είναι πλέον κάθε χρόνο τα εισιτήρια sold-out. Στο χωριό αναπτύσσεται δραστηριότητα η οποία προσελκύει κάθε καλοκαίρι τόσο τους κατοίκους των γύρω χωριών, όσο και τους επισκέπτες της περιοχής.
Τρίτη ημέρα – Εκδήλωση και εκπαιδευτικές επισκέψεις παρουσίασης των έξυπνων χωριών στη Φινλανδία
Παρουσιάστηκαν τρία θέματα, που σχετίζονται με την υγεία και τις κοινωνικές παροχές, τρόποι για την βελτίωση της ελκυστικότητας των χωριών στην ύπαιθρο, τοπική τουριστική ανάπτυξη στην περιοχή Pirkan Helmi. Το κλείσιμο της συνάντησης έγινε με την συνεδρίαση της συντονιστικής επιτροπής.
Ακολούθησαν οι επισκέψεις στα «έξυπνα χωριά».
Εκπαιδευτική επίσκεψη Lastunen Village: Town planning and co-operation with the municipality of Lempäälä
Το Lastunen είναι επαρχία αγροτική σε απόσταση 20 λεπτών από το κέντρο του Τάμπερε. Σε αυτό αναπτύσσονται το Ideapark, το κέντρο του Lempäälä και το Valkeakoski. Ο πυρήνας του οικισμού του χωριού βρίσκεται κατά μήκος του Lastustenti, το οποίο εκτείνεται από το παλιό Helsingintie (τώρα δρόμος αρ. 130) μέχρι το Lempäälä. Το ζήτημα που διαχειρίστηκαν αφορούσε στον αυτοκινητόδρομο που διέρχεται μέσα από το χωριό, και σύμφωνα με τις αναφορές τους, χωρίς να διαταράσσει την καθημερινότητα των κατοίκων. Ο πληθυσμός του χωριού Lastuste παρά το γεγονός αυτός συνέχισε να αυξάνεται και πολλοί επαγγελματίες έχουν εγκατασταθεί στην περιοχή, η απασχόληση των οποίων δεν εξαρτάται από την παρουσία τους στην κεντρική τοποθεσία στην αστική δομή.
Τα πλεονεκτήματα της περιοχής είναι το πλούσιο φυσικό περιβάλλον και η ενότητα στην τοπική κοινότητα, με κυρίαρχο το πνεύμα της συνοχής, της ισότητας και της αλληλοϋποστήριξης.
Αντικείμενο smart η χωροταξική οργάνωση και η συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκομένων, με αντικείμενο που αφορούσε στην οργάνωση του χώρου για την διαχείριση και την αποτελεσματική λειτουργία για τους χρήστες της τοπικής κοινότητας.
Εκπαιδευτική επίσκεψη Kurki Eco Village: Green living
Το οικολογικό χωριό Kurki, αποτελεί ένα αγρόκτημα που σχεδιάστηκε και λειτουργεί σε πρότυπα φιλικά προς το περιβάλλον με την πρωτοβουλία της ένωσης Kurjen ekokyläyhdistys ry που ιδρύθηκε το 2013.
Η διάρκεια εύρεσης του χώρου για την οργάνωση των δραστηριοτήτων ήταν περίπου 10 χρόνια όταν αγοράστηκε η έκταση από τέσσερις οικογένειες. Στο χώρο λειτουργούν ο κοιτώνας Mankeli, η σάουνα και το σπίτι της σάουνας, ο αχυρώνας και άλλα παλιά κτίρια στην αυλή που αποτελούν κοινή ιδιοκτησία. Στο αγρόκτημα μένουν μόνιμα περίπου 20 ενήλικες και 10 παιδιά. Επιπλέον, ευρωπαίοι εθελοντές επισκέπτονται και συνεισφέρουν στο αγρόκτημα μέσω του προγράμματος European Solidarity Corps, ενώ διαρκώς ανανεώνεται οπ εθελοντικός πληθυσμός. Η Kurjen holding oy διαθέτει 18 εκτάρια γης, εκ των οποίων τα 16 είναι καλλιεργήσιμες εκτάσεις και οι 2 είναι αυλές στις κατοικίες που έχουν κατασκευαστεί. Τα χωράφια νοικιάζονται σε βιοκαλλιεργητή και ασκείται η δραστηριότητα.
Στην ένωση συμμετέχουν κάτοικοι του οικισμού στο αγρόκτημα αλλά και από την ευρύτερη περιοχή, που ενδιαφέρονται για την αναζωογόνηση της υπαίθρου. Διοργανώνονται διάφορες εκδηλώσεις, προπονήσεις, θέατρο, ανοιχτές πόρτες σε σχέση με το καλοκαιρινό καφέ. Τα μέλη έχουν τη δυνατότητα να νοικιάσουν ένα μικρό τμήμα στο αγρόκτημα και να αναπτύξουν τη δική τους καλλιέργεια. Ο στόχος είναι η προσέλκυση ενδιαφερομένων για ανάπτυξη δραστηριότητας στο οικολογικό χωριό.
Εκπαιδευτική επίσκεψη Nuutajärvi Glass Village: Combining culture & business
Αφορά σε χώρο εκθέσεων τέχνης, σε μία ευρύτερη γειτονιά.
Τέταρτη μέρα – Εργαστήριο. Ολοκλήρωση εκπαιδευτικής επίσκεψης
Την τέταρτη και τελευταία ημέρα (09-09-2022) της εκπαιδευτικής επίσκεψης, έγινε η σχετική αποφώνηση με την συμμετοχή όλων στο εργαστήριο με αντικείμενα: «Τι μάθαμε – περίληψη του Smart Village Leader
Διακρατική συνεργασία δικτύου. Μελλοντικά σχέδια για Smart Villages: Τι είναι το επόμενο;»
Στη συζήτηση αναπτύχθηκε διάλογος σχετικά με τις εμπειρίες που αποκτήθηκαν από την εκπαιδευτική επίσκεψη στη Φινλανδία και ως αποτέλεσμα των επισκέψεων στις άλλες τρεις περιοχές στην Σκωτία, στην Ελλάδα και στην Λετονία.
Σύνοψη – συμπεράσματα – προτάσεις
Η εκπαιδευτική επίσκεψη στην Φινλανδία στο πλαίσιο του έργου, ανέδειξε τον τρόπο με τον οποίο η τοπική κοινότητα αντιλαμβάνεται τις εξελίξεις που αφορούν στη διαχείριση θεμάτων που αφορούν σε κοινωνικά θέματα, θέματα ενσωμάτωσης και ανάπτυξη δράσης για την διαχείριση και προστασία του περιβάλλοντος, την εξέλιξη στη διαχείριση της αναψυχής, δημιουργώντας υποδομές με τη χρήση φιλικών προς το περιβάλλον υλικών κοκ.
Επίσης, ως συνέχεια των εκπαιδευτικών επισκέψεων με τη μοναδικότητα στην κάθε περιοχή αναδείχθηκαν θέματα σχετικά με τις ενέργειες για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης σε περιοχές που έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία αφορούν στις κλιματολογικές συνθήκες, στη γεωγραφική θέση της περιοχής, σε παράγοντες που προκαλούν μειονεκτήματα για περαιτέρω ανάπτυξη, στην ιστορική πορεία και εξέλιξη της περιοχής.
Στην επίσκεψη διαπιστώνεται ότι «έξυπνα χωριά» είναι εκείνα τα οποία μετά από την κατάλληλη μελέτη από την άμεσα εμπλεκόμενη τοπική κοινότητα, βρίσκονται οι τρόποι αντιμετώπισης και διαχείρισης ενός ζητήματος, εμπλέκοντας και αξιοποιώντας όλες τις παραμέτρους, τους παράγοντες και τους πόρους (οικονομικούς και ανθρώπινους), που μπορούν να συμβάλλουν σε αυτό.
